लसूण याचा वापर भारतीय स्वयंपाक घरात दररोज होतो. लसणाचे बरेच उपयोग आहेत. लसूण हे आजीच्या बटव्यातील खास घटक आहे. लसूण हे औषधी उपयोगासाठी तर गुणकारी आहे. लसणाचा सुगंध मात्र औषधी म्हणून काम करतो. तुम्हाला माहिती आहे का छोट्या बाळांना सर्दी आणि कफचा त्रास झाल्यावर एका कापडामध्ये लसणाच्या पाकळ्यांंच्या गाठी घालून हार करतात. त्यानंतर तो हार बाळांच्या गळ्यात घालतात. यामुळे बाळाजवळ लसणाचा सुगंध दरवळत असतो आणि बाळाचे कफ आणि सर्दी कमी होण्यात मदत मिळते. हे ऐकायला जरा विचित्र वाटेल पण बाळाच्या सर्दी आणि कफसाठी हा आज्जीचा खास घरगुती इलाक आहे. चला तर जाणून घेऊयात लसणाचे अशाप्रकारचे अनेक फायदे
लसूण हे कांद्याच्या परिवारातील एक कंदमूळ आहे. कांद्याप्रमाणे कच्च्या लसणाला उग्र वास व चव असते परंतु तो शिजवला असता त्याची चव बदलून गोडसर होते. प्राचीन काळापासून लसणाचा उपयोग स्वयंपाकात व औषधोपचारासाठी केला गेला आहे. लसणाचे असंख्य गुणकारी गुणधर्म शास्त्रीय संशोधनाद्वारे सिद्ध झाले आहेत. एकूण लसूण उत्पादनात जगामध्ये चीनचा पहिला तर भारताचा दुसरा क्रमांक लागतो.
लसणाचे इतर भाषांतील नावे :
हिंदी -. लसन, लहसुन; गुजराथी – लसण; कानडी – बेळुवळ्ळी; संस्कृत – लशुनम्, उग्रगंधा, सोनह, रसोन; इंग्रजी – गार्लिक;
लॅटिन – ॲलियम सटायव्हम फॅमिली, लिलिएसी.
भारताबरोबर अनेक पौर्वात्य देशांत लसूण मोठ्या प्रमाणात लागवडीत आहे. लसूण वनस्पती मूळची भारतीय नसल्याने वैदिक वाङ्मयात लसणाचा उल्लेख नाही. पण महाभारतात कांदा व लसूण यांचा उल्लेख आलेला आहे. तसेच कौटिलीय अर्थशास्त्र, वात्सायनाचे कामसूत्र, चरकसंहिता, सुश्रुतसंहिता, भावनीतक, मनुस्मृती इत्यादि अनेक जुन्या संस्कृत ग्रंथांत निरनिराळ्या संदर्भांत लसणाचे उल्लेख आढळतात. तसेच त्याच्या औषधी गुणधर्मांची माहितीही भरपूर मिळते. ‘काश्यपसंहिते’इतकी माहिती इतरत्र आढळत नाही.
लसणाचे औषधी उपयोग
- उग्र वासामुळे अनेक जण लसूण खाणे टाळतात. परंतु, त्याच्या औषधी गुणांची फारच कमी लोकांना माहिती आहे. हजारो वर्षापूर्वीपासून लसूण औषधी स्वरूपात वापरण्यात येत आहे. जवळपास ५ हजार वर्षापूर्वी लसूण औषधी म्हणून भारतीयांच्या वापरात येऊ लागला.
- दररोज लसणाची एक पाकळी खाणे आरोग्यासाठी अतिशय उपयुक्त आहे. यातून अ, ब आणि क जीवनसत्त्वांसह आयोडीन, लोह, पोटॅशियम, कॅल्शियम आणि मॅग्नेशियम यासारखे अनेक पोषक तत्त्व एकत्र मिळतात.
- लसणाचे तेल तळहात आणि तळपायाला लावल्यास डास जवळ येत नाहीत. तसेच त्वचाही नितळ होते.
- लसणात अ‍ॅण्टिबॅक्टेरियल गुण आहेत. म्हणूनच तारुण्यपीटिकांची समस्या असल्यास लसणाचे सेवन अतिशय गुणकारी ठरते. तारुण्यपीटिकेवर लसणाची पाकळी लावून हलक्याने रगडल्यास लवकरच आराम मिळतो.
- लसणाच्या नियमित सेवनाने त्वचेचे आजारही बरे होतात. तळपायाच्या आजारांसाठी लसूण अतिशय उपयुक्त आहे.
- लसूण शरीरात इन्सुलीनचे प्रमाण वाढविते. मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी हे अतिशय उपयुक्त आहे.
- लसणाचे सेवन कॉलेस्ट्रॉलचे प्रमाण नियंत्रित करते. लसणामुळे रक्ताचे शुद्धीकरण होतेच, शिवाय रक्त पातळ होते. त्यामुळे रक्ताच्या गाठी निर्माण होत नाहीत.
- लसूण हृदयाला ऑक्सिजन रॅडीकल्सच्या प्रभावापासून वाचवितो. तसेच सल्फरयुक्त गुण रक्तवाहिन्यांमध्ये अडथळे निर्माण होऊ देत नाही. अ‍ॅण्टी क्लोनिंग गुणांमुळे रक्तवाहिन्यांमध्ये रक्ताच्या गाठी तयार होत नाहीत.
- सरसूच्या तेलात लसणाच्या पाकळ्या टाकून उकळून घ्या. हे तेल कानात टाकल्यास कान दुखण्याचा त्रास कमी होतो.
- रोज लसणाचे सेवन केल्यास रोगप्रतिकारशक्ती वाढते. हवामान बदलामुळे होणा-या सर्दी आणि खोकल्यावर लसूण टाकलेला चहा गुणकारी आहे.
- थंडी किंवा बदलणा-या वातावरणात सर्वच वयोगटातील लोकांना कफ किंवा सर्दीचा त्रास होतो. लसणाचे नियमित सेवन केल्यास अशा आजारांपासून सहज मुक्तता होऊ शकते.
- लसणात अ‍ॅण्टी इन्फ्लामेटरी गुण आहेत. ज्यामुळे अ‍ॅलर्जीला दूर पळविता येते. लसणातील अ‍ॅण्टी आर्थिटिक गुणांमुळे डायलीसल्फाईड आणि थियासेरेमोनोने यांचे संतुलन बनून राहते. लसणाचा रस प्यायल्यानेही अनेक फायदे आहेत.
- लसणाचे नियमित सेवन केल्यास कर्करोगाचा धोका कमी होतो.
- सिरोसियसच्या त्रासावर लसूण रामबाण उपाय आहे. लसणाचे तेल लावल्यास त्वचेला खूप आराम मिळतो आणि समस्या दूर होते.
- लसणात डायली-सल्फाईड असते. त्यामुळे फेरोप्रोटीनचे प्रमाण वाढविते. याचा फायदा म्हणजे, आयर्न मेटाबॉलिझम सुधारण्यात मदत होते.
- नियमित लसूण सेवन केल्याने रक्तदाब नियंत्रित राहतो. अ‍ॅसिडीटी आणि गॅसेसच्या त्रासापासूनही दिलासा मिळतो. हृदयाच्या विकारांसह तणावावरही लसूण नियंत्रण ठेवतो.
- दुधात लसूण उकळवून पाजल्यास लहान मुलांची रोगप्रतिकार शक्ती वाढते. लसणाच्या पाकळ्या भाजून खाल्ल्यास लहान मुलांना श्वास घेताना होणारा त्रास दूर होतो. ज्या मुलांना सर्दीचा त्रास जास्त होतो, त्यांना लसणाच्या पाकळ्यांची माळा घातली पाहिजे. त्रास कमी होतो.
- वजन घटविण्यात लसूण गुणकारी आहे. शरीरातील वसा कोशिकांना विनियमित करण्याची क्षमता लसणात आहे. त्यामुळे वजन कमी होते.
- गर्भवती महिलांनी नियमित लसणाचे सेवन केले पाहिजे. गर्भवती महिलांना उच्च रक्तदाबाचा त्रास असेल तर संपूर्ण गर्भावस्थेपर्यंत लसणाचे सेवन केले पाहिजे.
- लसणाच्या सेवनामुळे व्हायरल, फंगल, यीस्ट आणि वर्म यांचा संसर्ग होत नाही. ताज्या लसणाच्या सेवनामुळे अन्नातून विषबाधा होण्याचा धोका कमी होतो.
- सांधेदुखीसाठी लसूण अतिशय गुणकारी आहे.
- शरीरात रक्ताची कमतरता असल्यास लसूण खूप फायदेशीर आहे. लसणात लोह असते. रक्त तयार होण्यास लोह आवश्यक असते. तसेच क जीवनसत्त्व असल्यामुळे स्कर्वी रोगापासूनही बचाव होतो.
- लसणाच्या सेवनामुळे सर्दीपासून लवकर आराम होतो. तसेच घशाला होणा-या संसर्गापासूनही बचाव होतो. अस्थमासारख्या श्वसनविकारात लसूण गुणकारी आहे.
- लसणाच्या सेवनाने केस गळणे बंद होते. लसणात अ‍ॅलिसिनचे प्रमाण भरपूर आहे. तसेच सल्फरही असते. लसणाची पेस्ट डोक्याला लावल्यास केस गळणे कमी होते
- लसूण नियमित सेवन केल्यास दातांच्या दुखण्यामध्ये आराम मिळतो. दात दुखत असल्यास लसणाची पेस्ट करून दातांवर ठेवावी. लगेच आराम मिळेल. लसणात अ‍ॅण्टी बॅक्टेरियल तत्त्व असतता. त्याचा फायदा होतो.
- लसूण एक नसर्गिक पेस्टीसाईड म्हणूनही उपयोगी आहे. लसूण, मिनरल ऑईल, पाणी आणि लिक्विड सोप एकत्र करून नसíगक कीटकनाशक तयार केले जाऊ शकते.
- लसणाच्या ५ पाकळ्या बारीक करून त्यात थोडे पाणी टाकावे. त्यात १० ग्रॅम मध मिसळावा. हे मिश्रण सकाळी आणि सायंकाळी सेवन करावे. यामुळे पांढरे केस काळे होतील.
- लसणाचे सेवन लहान मुलांसाठी उपयुक्त आहे. हवामान बदलाशी संबंधित आजारांवर लसूण गुणकारी आहे. ५ वर्षापर्यंतच्या मुलांसाठी लसूण अनेक आजारांवर उपायकारी सिद्ध होतो.